Nakon izložbe Na putevima srpske umetnosti (1923-2023) u Novom Sadu je početkom ove nedelje otvorena još jedna nesvakidašnja izložba koja je kroz tri eksponata objedinila suštinu stvaralaštva Paje Jovanovića i Gustava Klimta. Na prvi pogled dva različita umetnika u jednom prostoru oživeli su duh davno prošlog vremena kroz reprezentativne portrete žena čiji šeširi pripovedaju priču o njihovom položaju kao estetskog i ideološkog subjekta.
Jedna epoha
Na prelazu iz 19. u 20. vek došlo je do pojave secesije koja je istovremeno najavila ubrzani dolazak modernosti. Izložba nas prostorno pozicionira u Beč – umetnički centar koji je okupljao sve značajne ličnosti tog vremena, pa tako i ova dva umetnika.
Fasada svojevrsnog izloga uvodi nas u priču o imaginarnom gospodinu po imenu Oskar Huter i njegovom Salonu šešira. Istoričar umetnosti i jedan od autora izložbe Nikola Ivanović napisao je povremeno istinite priče o ovom šeširdžiji koji je poznavao sva tri subjekta izloženih portreta. Njegov glas nas putem skeniranja QR koda kroz slušalice postavljene ispred slika upoznaje sa životima i karakterima ovih dama.
Ivanović je došao na ideju da su one svoje šešire izrađivale upravo kod Oskara Hutera. Sva tri portreta – Bečlijka, Dama sa lila šalom i Umetnikova supruga Muni – oslikavaju modu tadašnjeg vremena tokom kog je nesumnjivo došlo do promene položaja žene u društvenoj hijerarhiji, otkriva nam muzejska edukatorka Jovana Simić.
Dva umetnika
Iako različitog umetničkog jezika, uslov mogućnosti za povezanost između ova dva umetnika je činjenica da su obojica studirala u Beču. Paja Jovanović pohađao je Akademiju likovnih umetnosti dok je tri godine mlađi Gustav Klimt studirao na Akademiji primenjenih umetnosti. Sve i da se nisu upoznali tokom studentskih dana pretpostavlja se da su se makar sreli jer su tadašnji umetnički krugovi bili veoma dobro povezani.
Paja Jovanović živeo je u svim većim evropskim gradovima – u Parizu, Minhenu i Londonu. U Ameriku je otišao jer je imao želju da naslika portret Nikole Tesle ali do toga nikada nije došlo. Ipak, naslikao je niz drugih poput čuvenog portreta Milutina Milankovića. Bio je poznat kao slikar orijentalnih, istorijskih i mitološko-alegorijskih kompozicija, a tek kasnije počeo je da slika ženske portrete.
Za razliku od njega, austrijski slikar Gustav Klimt je gotovo isključivo slikao žene. Kada je slikao muškarce, njihova funkcija bila je utvrđivanje ženskog prisustva. Njegovi portreti značajni su sa sociološkog aspekta jer su predstavljali novu ženu koju odlikuje samostalnost. Na ženama koje su ova dva umetnika predstavljali istaknut je niz detalja – od lica preko haljina pa sve do aksesoara.
Tri muzeja
Tri portreta objedinila su isto toliko muzeja – Galeriju Matice srpske u Novom Sadu, Galeriju Belvedere i Umetničko-istorijski muzej u Beču. Portreti Bečlijke i Dame sa lila šalom su po prvi put izloženi u Srbiji, dok se Umetnikova supruga Muni nalazi u kolekciji Galerije Matice srpske.
Izložba koja je pokrenula dijalog o vezama srpske i austrijske kulture u godini koja prethodi obeležavanju 150 godina diplomatskih odnosa između Srbije i Austrije biće otvorena do 14. januara. Cena ulaza je 300 dinara.
Foto: Martin Candir
